Iedereen weet dat alcohol drinken in principe niet goed is voor je. Maar wist je dat je er zelfs hartritmestoornissen van kunt krijgen? In dit artikel behandelen we het zogenaamde Holiday Heart Syndroom: het optreden van atriale tachy-aritmieën na een episode van fors alcoholgebruik.

In 1978 kwamen Ettinger et al (Ref. 1) met een publicatie waarin 32 ziekenhuisopnames werden onderzocht van in totaal 24 mensen. Het ging om 20 mannen en 4 vrouwen. Allemaal hadden ze hartritmestoornissen gekregen na een episode van fors alcoholgebruik, meestal een weekend of feestdagen. Het meest kwam atriumfibrilleren voor maar ook ventrikeltachycardie, atriumflutter, atriale tachycardie, junctionale tachycardie en extrasystolen kwamen voor. In deze studie werd vervolgens de naam Holiday Heart Syndroom voorgesteld.

Er volgden nog meer studies (Ref. 2, 3) naar het fenomeen en er werd in ieder geval een link gelegd tussen het drinken van alcohol en het ontstaan van atriumfibrilleren. Vooral bij mannen kwam het snel voor, maar bij forse hoeveelheden alcohol neemt het risico voor zowel mannen als vrouwen toe.

Het probleem met de meeste van deze studies is dat de hoeveelheid alcohol die gedronken werd achteraf door degene die het had gedronken moest worden opgegeven. Men wist dus niet echt zeker hoeveel alcohol nu is geassocieerd met het Holiday Heart Syndroom.

Een studie van Marcus et al (Ref. 4) werd daarop ingericht door mensen vier weken met een continue ECG monitoring en ethanolmonitoring te laten rondlopen, waarbij per drankje dat werd gedronken op een knopje moest worden gedrukt. In het bloed werd vervolgens getest of het ethanol overeenkwam met het aantal ‘gedrukte’ drankjes. Aan de studie deden 100 mensen met paroxysmaal atriumfibrilleren mee, van wie er 56 tijdens de studieperiode een episode atriumfibrilleren kregen. Er werd een link gelegd tussen het drinken van alcohol en het ontstaan van atriumfibrilleren, waarbij het risico ook fors toenam per drankje.

Pathofysiologie

We weten niet 100% zeker wat de pathofysiologie is, maar er zijn wel meerdere zaken die bijdragen waarvan we wel weten. Mogelijk is er een direct effect van alcohol op het hart (myotoxiciteit), maar er zijn zeker ook indirecte effecten.

Alcohol heeft best wat elektrofysiologische effecten. Er treedt atriale remodeling op: intra-atriale geleiding wordt vertraagd en atriale refractaire periode wordt korter in bijvoorbeeld de sinusknoop (Ref. 5). Ook de intraventriculaire geleiding wordt trager. De combinatie van geleidingsvertraging en een kortere atriale refractaire periode is een goede voedingsbodem voor re-entry. Deze geleidingstoornissen uiten zich in mogelijk een verlengde PR-interval, QRS-duur en QTc (Ref. 10,11). Mogelijk ligt hier remming van de natriumkanalen aan ten grondslag (Ref. 12).

Daarnaast komt hypokaliëmie veel voor bij fors alcoholgebruik. Enerzijds door verlies van kalium bij mogelijk braken, anderzijds door kalium uitplassen. Zoals je in ons artikel over hypokaliëmie kunt lezen heeft ook dat vervolgens weer negatieve effecten op de elektrofysiologie.

Het drinken van alcohol zorgt voor oxidatieve stress, stijgen van de bloeddruk en vergroot de kans op slaapapneu’s. Ook kan het zorgen voor linker ventrikelhypertrofie en cardiomyopathie. Dit allemaal heeft invloed op de atria, waardoor dus atriale remodeling ontstaat. Denk aan atriumdilatatie, verhoogde vullingsdrukken, de eerder genoemde geleidingsvertragingen en fibrosering. Voeg daar dan fors alcoholgebruik met sympathische activatie en elektrolytenverlies aan toe en de kans op aritmie neemt fors toe.

Alcohol heeft ook invloed op het sympathische en parasympatische zenuwstelsel. Zo kan de productie van catecholaminen worden gestimuleerd, zowel systemisch als intra-cardiaal. Dit kan weer andere aritmie mechanismen versterken. Anderzijds is ook vagale stimulatie weer mogelijk.

Wat weten we nog niet?

Er is heel veel nog onbekend wat betreft Holiday Heart Syndroom. Zo weten we niet welke alcoholische drankjes nu mogelijk het risico vergroten, en hoeveel je daar dan van moet drinken. Ook weten we nog of er een genetische basis onder het ontstaan van Holiday Heart Syndroom ligt. Het is ook bijna onmogelijk om er bij de mensen met ‘gewoon’ atriumfibrilleren achter te komen bij wie alcohol misschien een rol speelt. Wellicht wordt de incidentie van Holiday Heart Syndroom daarom wel onderschat. Ook de rol van cafeïne in dit geheel is nog interessant, omdat we bijvoorbeeld ook bij het drinken van veel energy drankjes atriumfibrilleren kunnen tegenkomen.

Kortom, er is nog een hoop te onderzoeken!

Bronnen

  1. Arrhythmias and the “Holiday Heart”: alcohol-associated cardiac rhythm disorders (Ettinger et al, 1978)
  2. Alcohol and incident atrial fibrillation – A systematic review and meta-analysis (Gallagher et al, 2017)
  3. Alcohol consumption and risk of atrial fibrillation: a meta-analysis (Kodama et al, 2011)
  4. Acute Consumption of Alcohol and Discrete Atrial Fibrillation Events (Marcus et al, 2021)
  5. Alcohol and Atrial Fibrillation: A Sobering Review (Voskoboinik et al, 2016)
  6. Electrophysiologic properties of alcohol in man (Gould et al, 1978)
  7. Holiday Heart Syndrome in a 22-Year-Old Male: A Case Report (Todd, 2024)
  8. Holiday heart syndrome revisited after 34 years (Tonelo et al, 2013)
  9. Atrial fibrillation in healthy non-alcoholic people after an alcoholic binge (Thornton, 1984)
  10. The incidence and risk factors for new onset atrial fibrillation in the PROSPER study (MacFarlane et al, 2011)
  11. Acute effects of ethanol ingestion on signal-averaged electrocardiograms (Cardy et al, 1996)
  12. Effect of ethanol on cardiac single sodium channel gating (Klein et al, 2007)

Categorized in: