Het concept aberrantie is iets wat veel mensen wel hebben gehoord, maar weinig mensen echt begrijpen. Daar gaan we nu verandering in brengen! Aberrantie is een mechanisme in het ontstaan van geleidingsstoornissen en komt veel vaker voor dan je wellicht zou denken. We gaan oorzaken, gevolgen en ECG-kenmerken behandelen. Uiteraard aan de hand van voorbeelden!

Bij aberrantie vindt er een abnormale voortgeleiding plaats van een supraventriculaire impuls, dus van atriale of AV-junctionale oorsprong. De abnormale voortgeleiding ontstaat ten gevolge van de refractaire periode van een onderdeel van het ventriculaire geleidingssysteem, dat de impuls niet kan verder geleiden. Denk dan aan bijvoorbeeld de rechter bundeltak of een fascikel van de linker bundeltak. Het resultaat is een afwijkend en vaak verbreed QRS-complex.

Mechanisme

Zoals in eerdere video’s en in onderstaande video uitgelegd is, depolariseren en repolariseren de cellen in het hart. Zo dus ook de geleidingscellen. Na de depolarisatie, dus tijdens de repolarisatie, vindt een refractaire periode plaats. Tijdens een deel van de refractaire periode, de absoluut refractaire periode, zal het betreffende deel van het geleidingssysteem een te vroeg vallende volgende impuls niet kunnen voortgeleiding. De depolarisatievector eindigt daar dan dus. Tijdens de relatief refractaire periode kan de impuls mogelijk wel voortgeleid worden, maar dan abnormaal en vertraagd. De refractaire periode heeft een directe relatie tot de hartfrequentie en zal altijd korter zijn dan de voorgaande R-R interval.

Bij aberrantie zal er een impuls bij een deel van het geleidingssysteem komen dat nog in de absoluut of relatief refractaire periode zit, waardoor de impuls vertraagd of via een andere route zal moeten worden voortgeleid. Hieronder geef ik een voorbeeld.

Voorbeeld

Na een sinusslag met een normale A-V geleiding valt een extrasystole: een PAC. Deze PAC zorgt voor een depolarisatievector door de atria, waarna de impuls bij de AV-knoop aankomt en via de Bundel van His verder reist om via de bundeltakken de ventrikels te activeren. Echter weten we dat de rechter bundeltak een langere refractaire periode heeft dan de linker bundeltak. Op het moment dat deze PAC daar aankomt, is de rechter bundeltak nog refractair en de linker niet. De impuls gaat dus via de linker bundeltak verder en zal het rechter ventrikel via een cel-op-cel route activeren. Zoals bij een rechter bundeltakblok dus! Het gevolg is een verbreed QRS-complex met rechter bundeltakblok morfologie.

Aberrantie versus PVC

Het QRS-complex is doorgaans verbreed bij aberrantie en dat kan de illusie wekken dat het gaat om een PVC. Toch zijn er enkele verschillen. Zo is bij een PVC het QRS-complex doorgaans breder dan bij aberrantie: >150 msec bij een PVC waar dit bij aberrantie vaak 120-150 msec is. Ook het een PVC geen typische bundeltakblok morfologie, aberrantie wel. Daarbij moet wel de notitie gemaakt worden dat aberrantie ook de morfologie van bijvoorbeeld een fasciculair blok kan hebben en dan ook niet verbreed hoeft te zijn en geen typische bundeltakblok morfologie heeft.

De timing van een PVC, ook wel coupling interval genoemd, is vaak op een relatief vaste afstand tegenover de laatste voorgaande normale slag. Een aberrantie slag heeft deze vaste coupling interval niet. Ook zien we bij aberrantie geen compensatoire pauze, bij een PVC meestal wel. Ook hier zijn uitzonderingen op, bijvoorbeeld geïnterpoleerde PVC’s. Hiervoor verwijs ik naar mijn video over extrasystolen.

Zet je het allemaal op een rijtje, dan krijg je dit;

Voorbeeld 1

Onderstaand voorbeeld kennen we uit ECG Quiz #18! Probeer voor jezelf eerst de quiz te maken en kijk daarna of je het goed begrepen hebt! Je kunt daar ook een uitgebreide uitleg vinden van het antwoord.

Voorbeeld 2

Onderstaand voorbeeld laat ook mooi de verschillen zien tussen aberrantie en PVC’s. Op de bovenste strook zien we vier slagen met een verbreed QRS-complex. Verleidelijk om te denken dat dit PVC’s zijn, niet? Toch zie je voorafgaand aan de eerste slag (bij de rest ook, maar daar het duidelijkst) een P-top voorafgaan aan het QRS-complex. De P-top valt te vroeg en heeft een andere morfologie dan die van het basisritme. Een PAC dus! De morfologie van de brede complexen lijkt op die van een rechter bundeltakblok en dat past ook prima bij de principes van aberrantie die we zojuist geleerd hebben!

Bij de onderste strook zien we een hele reeks verbrede QRS-complexen met een hele bizarre morfologie en ook nog eens fors verbreed. Er gaat een P-top vooraf aan het eerste brede complex, maar bij de rest niet. De P-top valt bovendien op ‘schema’ en is dus geen te vroeg vallende slag, dus geen PAC. Alleen begint er net op het moment dat de P-top is geweest een breed-complex tachycardie. Dit is geen aberrantie maar een ventrikeltachycardie!

Voorbeeld 3

Dit laatste voorbeeld is een hele lange ritmestrook. We zien een weergave van afleiding II en zien een sinusritme als basisritme. Op de bovenste strook zie je met de rode pijl een PAC met aberrantie. Er is daar een te vroeg vallende slag voorafgegaan door een negatieve P-top. Het QRS-complex is licht verbreed en heeft een afwijkende morfologie.

Op de tweede strook zien we hetzelfde gebeuren: een te vroeg vallende, negatieve P-top gevolgd door een afwijkend en verbreed QRS. We zien eigenlijk exact hetzelfde als op de bovenste strook, alleen dan is het QRS nog iets breder. Toename van aberrante geleiding dus.

Op strook drie zien we wederom hetzelfde, alleen is het daar het QRS-complex nóg breder geworden. Nog verdere toename van afwijkende geleiding dus!

De laatste strook lijkt wel op een sinusritme met PVC’s in bigeminie, echter blijven we die afwijkende negatieve P-top zien en is ook de morfologie van het QRS conform de strook daarboven, maar dan breder. Een mooie voorbeeld van aberrantie dus!

Afsluiting

Aberrantie is een lastig maar belangrijk concept. Vind je gesproken uitleg fijner dan alleen tekst? In onderstaande video leg ik alles nog eens rustig uit, mét voorbeelden. Veel kijkplezier! Vergeet je ook niet te abonneren op ons YouTube-kanaal. Ook zijn we te volgen op LinkedIn en Instagram!